Co badania naukowe mówią o pieluszkach wielorazowych?

W ostatnim czasie obserwujemy dynamiczny wzrost zainteresowania pieluszkami wielorazowymi. Rodzice, decydując się na ten system pieluchowania swoich dzieci, kierują się różnymi czynnikami: dla jednych najważniejsza jest ekologia, dla innych – troska o skórę dziecka, nie brakuje też takich, którzy dali się zauroczyć pięknym wzorom, choć kwestie estetyczne nie są w tym przypadku najważniejsze. I choć oczywistym wydaje się, że pieluszki wielorazowe, wykonane z naturalnych, przewiewnych materiałów są lepszym rozwiązaniem w kontekście dbałości o zdrowie i prawidłowy rozwój dziecka, dostępne badania naukowe to kwestionują. Przyjrzymy się im dokładniej i wskażemy, dlaczego trudno odnosić je do ogółu populacji.

Na wstępie należy zaznaczyć, że zdecydowana większość zarejestrowanych w bazie PubMed badań w tej dziedzinie pochodzi sprzed kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu lat. Stosowanych wtedy systemów pieluchowania wielorazowego w żadnej mierze nie można porównać z obecnym asortymentem. Po drugie, badania, którymi dysponujemy, prowadzono na niewielkich grupach dzieci, w pojedynczych ośrodkach, bez zachowania najwyższych standardów naukowych. Wyniki otrzymane w takich testach nie są w pełni obiektywne. Po trzecie, badania naukowe (stety lub nie) są w ogromnej mierze sponsorowane przez duże koncerny. Chyba nie muszę Wam pisać, kto w tym zestawieniu wygrywa – jedno-, czy wielorazówki…? Ale odłóżmy na bok aspekty etyczne i przejdźmy do konkretów.

 1.Pieluszki wielorazowe sprzyjają infekcjom na oddziałach intensywnej opieki neonatologicznej [1] 

Badanie relatywnie świeże, bo sprzed 6 lat. Objęto nim noworodki przebywające na oddziale intensywnej opieki dłużej niż 2 doby. W przypadku wystąpienia objawów chorobowych noworodki badano pod kątem sepsy (zakażenia ogólnoustrojowego) i analizowano, czy jej wystąpienie ma związek z rodzajem stosowanych pieluszek. Szacowano też koszty obu systemów pieluchowania. Badacze doszli do wniosku, że:

• używanie pieluszek wielorazowych zwiększa ryzyko sepsy – wystąpiła ona u 45% dzieci z tej grupy w stosunku do 28% w grupie pieluszek jednorazowych;
• pieluszki jednorazowe są 1,5 raza tańsze (badanie przeprowadzono w Indiach, więc przeliczenie na złotówki mija się z celem).
  
  

To teraz przyjrzyjmy się tym badaniom krytycznym okiem.

• Po pierwsze, dobrano bardzo hermetyczną grupę badaną. Aby wyciągać wnioski dotyczące ogółu populacji, badania naukowe powinny być prowadzone na grupie w miarę możności jednorodnej, jednak takiej, którą można przełożyć na rzeczywistość. Umówmy się: pacjenci z oddziałów intensywnej opieki medycznej to promil spośród wszystkich dzieci używających pieluszek.

 

• Po drugie, nie wiemy absolutnie nic o testowanych pieluszkach wielorazowych. Cytując oryginalną publikację: Pieluszka została uszyta z białej tkaniny bawełnianej w kształcie trójkąta o trzech różnych rozmiarach. Najprawdopodobniej chodzi więc o zszytą w trójkąt tetrę. Wydaje się, że to dobry wybór dla noworodków. Ale kluczowa w higienicznym użytkowaniu pieluszek jest ich pielęgnacja. Z artykułu nie dowiemy się, w jakim proszku były prane, w jakiej temperaturze, czy dodawano odkażacz. Wiemy natomiast, że pieluszki były autoklawowane (to świetne posunięcie, bo proces autoklawowania zabija wszelkie formy drobnoustrojów). Zastrzeżenia budzi natomiast przechowywanie czystych pieluszek we wspólnym koszu, nie były więc w żaden sposób przypisane do danego dziecka.

 

• Sposób wyliczenia kosztów. O ile ten czynnik sam w sobie nie wpływa na wyniki badania, do szacunków konieczne było przedstawienie, ile razy dziennie zmienia się dany typ pieluszek. Pieluszki wielorazowe zmieniano średnio 9 razy dziennie, a jednorazowe – 3,5 raza dziennie. Tak, dobrze czytacie. Sama upewniałam się kilkukrotnie. Ciężko chorym dzieciom na oddziale intensywnej opieki medycznej pampersa zmieniono co 6 godzin. Tak się zastanawiam… Może gdyby poprawić ogólny standard higieny, udałoby się zminimalizować ryzyko wystąpienia sepsy?
  
  
• Kończąc podsumowanie tego badania, chciałabym się podzielić jeszcze jednym, osobistym spostrzeżeniem. Uważam, że błędna jest sama konstrukcja badania. Oddziały intensywnej opieki medycznej rządzą się swoimi prawami. Szanse przebywających na nich pacjentów na odzyskanie zdrowia w dużej mierze zależą od przestrzegania zasad higieny. Wprowadzenie do powszechnego stosowania jałowych sprzętów jednorazowego użytku w ogromnym stopniu przyczyniło się do wzrostu wyleczalności najciężej chorych. O ile całym sercem wspieram i promuję powszechne stosowanie pieluszek wielorazowych, uważam, że OIOM-y po prostu nie są do tego dobrym miejscem. Tam liczy się sterylność, której wielo mieć nie będą (co dla zdrowych dzieci jest wręcz zaletą!).

 

 2. Pieluszki wielorazowe negatywnie wpływają na rozwój psychomotoryczny [2]

 

W tym amerykańskim badaniu analizowano wpływ stanu odzienia dzieci na motorykę chodu. Oceniano parametry związane ze wzorcem chodu (liczbę upadków, stawianych kroków, dynamikę chodu) w trzech grupach małych dzieci: chodzących nago, ubranych w pieluszkę jednorazową i ubranych w pieluszkę wielorazową. W badaniu wykazano, że pieluszka wielorazowa w największym stopniu zaburza płynność chodu (w tej grupie odnotowano średnio 21 upadków, w grupie pieluszek jednorazowych 17 i o 7 mniej w grupie dzieci chodzących nago). Założenie pieluszki (każdej, ale szczególnie wielorazowej) zakłócało również prawidłowy wzorzec chodu: dzieci stawiały szersze, krótsze kroki.

Każda pieluszka powinna być tak dobrana, żeby nie hamować naturalnego rozwoju dziecka. W przypadku pieluszek wielorazowych zwracamy szczególną uwagę na wysokość na pleckach i brzuszku, zachodzenie na udka oraz ułożenie wkładu w pieluszce. Dobrze dobrana pieluszka staje się „drugą skórą” – nie utrudnia pracy mięśni brzucha, umożliwia swobodne unoszenie nóżek do góry, nie tworzy „buły” (nadmiernego wybrzuszenia z przodu pieluszki) ani dodatkowego „kupra” (szczególnie istotne u małych dzieci, dużo leżących na brzuszku). Dlaczego o tym piszę? Bo autorzy przytoczonego badania chyba nie mieli tej świadomości. Do testów wybrano dziwny twór (niestety nie ma informacji, z jakiego materiału został wykonany), dość szeroki w kroku (ponad 12 cm) i strasznie gruby (3 cm w kroku). Popatrzcie zresztą sami:

Trudno mi do czegokolwiek porównać tę pieluszkę, a właściwie pantalony, ale widać wyraźnie, że złamano wszelkie zasady prawidłowego doboru wielopielo. Za dużo, za grubo, za wysoko, za bardzo na nóżki. Taka pieluszka na pewno negatywnie wpłynie na rozwój motoryczny dziecka. Nie wolno jednak do tego samego worka wrzucać nowoczesnych pieluszek wielorazowych, odpowiednio dopasowanych do gabarytów i potrzeb dziecka.

 

3. Pieluszki wielorazowe negatywnie wpływają na stan skóry [3]

 

Badań poruszających ten temat jest kilka, jednak skupimy się na jednym, bo dość dobrze spełnia kryteria profesjonalizmu: jest to badanie zaślepione (lekarz oceniający stan skóry dziecka nie wiedział, jakiego rodzaju pieluszek używa), z dobrze dobraną grupą badaną (wykluczono maluchy z istniejącymi chorobami skóry oraz karmione piersią przez matki, które przyjmowały leki mogące przenikać do pokarmu). Innymi słowy, starano się wyeliminować wszystkie czynniki zaburzające badanie, aby uzyskać najbardziej klarowną odpowiedź na pytanie, jaki wpływ na powstawanie odparzeń ma rodzaj stosowanych pieluszek.

W badaniu udział wzięło 200 noworodków: 50 używających pieluszek wielorazowych (grupa 1) i 3 grupy po 50 dzieci stosujących 3 różne rodzaje pieluszek jednorazowych (grupy 2–4). Matkom z grupy 1 nie wydawano żadnych zaleceń odnośnie do pielęgnacji pieluszek – miały postępować z nimi według własnego uznania, tak jak robiły to przed badaniem. Każdemu z uczestników odgórnie wydano mydło i zasypkę dla dzieci i nakazano stosowanie wyłącznie tych produktów pielęgnacyjnych. Raz w tygodniu odbywała się wizyta lekarska, na której oceniano stan skóry dziecka i przypisywano jej odpowiednią punktację: 0 – brak podrażnień, 1 – minimalne podrażnienia, 2 – łagodne zmiany skórne, 3 – umiarkowane zmiany skórne, 4 – poważne uszkodzenia skóry. Taką obserwację prowadzono przez 6 tygodni.

Przejdźmy zatem do wyników. Stwierdzono, że już w momencie początkowym badania (czyli zanim rozpoczęto 6-tygodniową obserwację) skóra dzieci pieluchowanych wielorazowo była bardziej podrażniona (tylko 28% dzieci nie miało żadnych zmian w stosunku do 39% dzieci w grupach pieluszek jednorazowych). Po zakończeniu badania wykazano, że tylko u 2% dzieci z grupy 1 przez cały okres jego trwania ani raz nie wystąpiło odparzenie, podczas gdy w grupach 2–4 było to odpowiednio 12%, 12% i 18%. Stopień nasilenia pieluszkowego zapalenia skóry pozostawał bez związku z rodzajem używanych pieluch. Autorzy konkludują, że używanie pieluszek wielorazowych zwiększa ryzyko wystąpienia zmian skórnych.

Czy wnioski te są słuszne? Uważam, że w badaniu mamy zdecydowanie zbyt mało danych, żeby obiektywnie to ocenić. Po pierwsze, tak jak we wcześniejszych pracach, nie dysponujemy wiedzą, jakie to były pieluszki ani (w przypadku wielopielo) jak były prane. Najprawdopodobniej każda mama używała swoich pieluszek, co przekłada się na brak jednorodności. Po drugie, nie wiemy, z jaką częstotliwością przewijano dzieci – kontakt skóry z moczem rzeczywiście bardzo ją podrażnia, dlatego według najnowszych zaleceń rekomenduje się zmienianie pieluszki po każdym oddaniu moczu (niezależnie, czy jest to pieluszka wielo-, czy jednorazowa). Po trzecie, odgórnie nakazano stosowanie kosmetyków do pielęgnacji (były to produkty dużego koncernu, który sponsorował badanie). Być może to one działały drażniąco na skórę, zwłaszcza w przypadkach, kiedy nie używano ich wcześniej.

To oczywiście nie jedyne publikacje naukowe podnoszące kwestię pieluszek wielorazowych, jednak tematyka i wnioski są powtarzalne. Biorąc pod uwagę, że dotychczasowe badania oparte są o przestarzałe metody wielopieluchowania, a w pracach brak podstawowych informacji na temat pielęgnacji pieluszek, materiału, z którego zostały wykonane, oraz częstotliwości przewijania, nasuwa się jeden wniosek: potrzebujemy aktualnych, rzetelnych badań z uwzględnieniem doświadczenia i wiedzy o nowoczesnym wielopieluchowaniu.

Piśmiennictwo:

[1] Babu MC, Tandur B, Sharma D, Murki S. Disposable diapers decrease the incidence of neonatal infections compared to cloth diapers in a level II neonatal intensive care unit. J Trop Pediatr. 2015 Aug;61(4):250-4. doi: 10.1093/tropej/fmv022. Epub 2015 Mar 31. PMID: 25833094.

[2] Cole WG, Lingeman JM, Adolph KE. Go naked: diapers affect infant walking. Dev Sci. 2012;15(6):783-790. doi:10.1111/j.1467-7687.2012.01169.x

[3] Stein H. Incidence of diaper rash when using cloth and disposable diapers. J Pediatr. 1982 Nov;101(5):721-3. doi: 10.1016/s0022-3476(82)80299-0. PMID: 7131145.